PGS.TS. Hà Hoàng Kiệm, BV 103
Corticoid được coi như một thần dược, nhưng nó cũng gây ra nhiều tác dụng không mong muốn. Muốn sử dụng corticoid một cách hiệu quả, người thầy thuốc cần làm chủ được nó, nghĩa là phải nắm chắc cả tác dụng dược lý và tác dụng không mong muốn của nó. Sử dụng corticoid là một nghệ thuật.
1. Với hệ cơ xương:
+ Đau cơ, teo cơ do tác dụng dị hóa protein của corticoid
+ Loãng xương, có thể gây gãy xương tự phát hoặc sau một sang chấn nhẹ, xẹp lún thân đốt sống, hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi. Làm chậm liền xương ở bệnh nhân gãy xương.
2. Với hệ tiêu hóa:
+ Gây viêm hoặc loét dạ dày, tá tràng
+ Chảy máu dạ dày, tá tràng, có thể xảy ra trên bệnh nhân đã có viêm hoặc loét dạ dày, tá tràng từ trước, nhưng cũng có thể xảy ra ở bệnh nhân không có viêm loét dạ dày tá tràng trước đó.
+ Thủng dạ dày, thủng ruột
+ Viêm tụy.
3. Với hệ tim mạch:
+ Huyết áp tăng cao hơn đòi hỏi phải tăng liều thuốc hạ huyết áp đối với bệnh nhân đã có tăng huyết áp, hoặc xuất hiện tăng huyết áp sau khi dùng thuốc
+ Làm suy tim ứ huyết nặng lên do giữ muối, giữ nước
+ Gây kiềm máu dẫn tới giảm kali máu nặng khi kết hợp với thuốc lợi tiểu thải muối
4. Với chuyển hóa:
+ Làm khởi phát đái tháo đường hoặc làm đái tháo đường nặng lên
+ Có thể gây hôn mê do tăng thẩm thấu ở bệnh nhân đái tháo đường
+ Gây tăng mỡ máu
+ Gây hội chứng Curshing
5. Với hệ nội tiết:
+ Làm trẻ em chậm lớn, suy dinh dưỡng
+ Gây vô kinh thứ phát ở phụ nữ
+ Mất điều chỉnh hệ dưới đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận, làm có thể xảy ra suy thượng thận cấp nếu ngừng thuốc đột ngột
6. Với hệ thần kinh:
+ Gây rối loạn tâm thần
+ Giảm hoạt động điện não
7. Với mắt:
+ Gây tăng nhãn áp (glocom)
+ Đục thủy tinh thể sau và dưới bao
8. Ức chế sự tăng sinh và phát triển của tế bào xơ:
+ Làm chậm liền sẹo vết thương
+ Teo tổ chức dưới da.
9. Gây giảm đáp ứng miễn dịch:
+ Bệnh nhân dễ bị nhiễm khuẩn
+ Làm bùng phát bệnh lao, viêm gan virus
10. Hội chứng sau cắt thuốc:
+ Suy thượng thận cấp do ngừng thuốc đột ngột, có thể tử vong
+ Suy thượng thận muộn
